Anh chàng kỳ cục

Ai dè trong hội nghị toàn những vị lão làng bằng cấp bề bề, đã thẳng thừng sổ toẹt mọi tính toán của anh. Họ còn bảo, thật phi lý khi một người trình độ lởm khởm chưa hết cấp ba, dám phản bác cả một lý thuyết lâu đời. Nhưng các số liệu thực tế do anh quan sát được thì họ vẫn không thể bẻ bác, ruốt cuộc hội nghị không có kết luận cuối cùng, vấn đề anh nêu bỏ ngỏ.

Sách giáo khoa vẫn đúng. Bố tôi lặng lẽ theo dõi chuyện này, không hoàn toàn bài xích người hàng xóm dễ mến, nhưng ông bảo thời buổi chạy ăn từng bữa, lo tem phiếu, lo bắn máy bay mà cậu ta cứ lơ lửng trên mây trên gió như vậy là điều đáng ngại chứ chẳng đáng khen chút nào. Rồi ông kết một câu xanh rờn trước mẹ và tôi: "Thằng Thang hâm thật rồi!".

Đến khi tôi vào học năm thứ nhất Trường Đại học Bách khoa thì anh Thang lên đường nhập ngũ. Đáng lẽ anh trong diện ưu tiên, nhà con một neo đơn, không phải gọi đi đợt ấy, nhưng anh đã chích máu đầu ngón tay viết đơn tình nguyện (trong chuyện này, bố tôi hết lời ca ngợi tinh thần thanh niên ba sẵn sàng của anh).

Trước khi đi, anh sang chào bố mẹ tôi và thật bất ngờ câu từ biệt khi bắt tay bố tôi là: "Đánh giặc xong nhất định cháu sẽ về giải tiếp bài toán cơ ấy chú ạ!". Tôi tiễn anh sang tận bên kia đường, dừng nói chuyện hồi lâu trước cổng nhà anh.

Hôm đó đúng ngày rằm. Trăng tròn vành vạnh như cái mâm bạc vừa ra khỏi đám mây đen, chợt dát bạc lên mọi cảnh vật trên mặt đất, ấy là thứ ánh sáng trong ngần, tương phản với ngọn đèn đường đỏ đòng đọc thảm hại. Dáng cao cao, anh đứng đối diện và dưới ánh trăng, tôi thấy đôi mắt anh sáng lấp lánh.

Chẳng phải có lần mẹ tôi đã khen: "Thang có đôi mắt thông minh lắm đấy". Tôi đã thành thiếu nữ hồi nào, mà trước anh vẫn nghĩ mình nhỏ bé, chỉ là con bé "chíp hôi". Bỗng bàn tay anh tìm đến bàn tay tôi. Tôi thấy người nóng ran, run bần bật. Tôi cảm nhận được trong giây lát sự ấm áp, phấp phỏng trong đôi bàn tay thô ráp áp chặt vào tay mình của anh.

***

Anh đi B, còn tôi tiếp tục học lên. Lần ấy, từ trường về nhà, tôi gặp bà cụ Thang đang trên đường gánh cháo ra chợ. Bà gầy xọp, mắt thâm quầng có ngấn nước. Bà bảo, anh ở tận Đồng Tháp Mười, thư về thưa lắm, cả năm có nhõn một lá.

Thế rồi bỗng một hôm tôi nhận được lá thư đầu tiên của anh, gửi theo địa chỉ trường tôi đang học. Thư bé bằng bàn tay, có lẽ anh xé vội từ một cuốn sổ, nét chữ thì ngay ngắn, tròn trịa. Anh kể, đang là lính trinh sát tiểu đoàn bộ đội địa phương Quân khu 9. "Gian khổ ác liệt lắm, sống chết không biết thế nào, vì thế không dám nghĩ xa em gái hậu phương ạ" (chữ "nghĩ xa" anh gạch chân). Câu cuối cùng của lá thư ngắn ngủi ấy là: "Chỉ lúc nào cũng thấy nhớ mẹ và em thôi!".

Đọc xong tôi bỗng ứa nước mắt. Tôi liền viết thư cho anh. Lá thư cũng chẳng thể dài, chẳng nói được điều gì cụ thể, mà đã có gì với nhau đâu, cuối thư chúc anh chân cứng đá mềm, hẹn ngày gặp lại tại quê hương.

Thư gửi đi, không có hồi âm. Mặt trận phía Nam ngày càng nóng bỏng. Bỗng một hôm tin dữ bay về: Anh Thang đã hy sinh! Bà cụ ngất lên ngất xuống. Nhiều bà con trong khu phố đến an ủi, còn quyên góp tiền, gạo giúp bà.

Những ngày đó bố tôi ít nói hơn, mỗi khi nhắc đến anh lộ vẻ đau lòng, tỏ ý tiếc hồi anh ở nhà đã không giúp được gì. Ông còn bảo, nếu Thang được học hành đến nơi đến chốn sẽ trở thành nhà khoa học đích thực đấy, chiến tranh đã nghiền nát bao chàng trai ưu tú như thế!

Ngày đó, dù bận rộn chuẩn bị cho đồ án tốt nghiệp, trong đầu tôi vẫn không sao quên được hình ảnh anh, đôi mắt sáng lấp lánh của anh và cả cái "trò chơi" của anh nữa. Một hôm, tình cờ tôi vào hiệu sách thấy có cuốn sách giáo khoa vật lý lớp 10 mới tái bản.

Và thật bất ngờ, giở đến trang diễn giải về bài toán biên tay quay, thì y chang như điều anh đã đề nghị sửa lại dạo nào. Vậy là những người soạn sách giáo khoa lần này đã âm thầm công nhận anh đúng, đấy cũng là cách giữ thể diện cho họ trước bàn dân thiên hạ.

Tin đồn anh Thang hy sinh đã lâu mà vẫn chưa có giấy báo tử về. Bà cụ Thang mấy lần lên thành đội hỏi, chẳng biết được gì hơn. Nghe nói người ta đang rậm rịch làm thủ tục chế độ gia đình liệt sĩ cho bà, vậy mà mấy lần gặp tôi, bà đều nói với niềm tin không suy chuyển: "Thang không chết đâu cháu ạ...".

***

Sau ngày nước nhà thống nhất được vài tháng. Vào một buổi chiều mùa thu se lạnh, tôi vừa ở cơ quan về, qua cửa sổ bỗng nhìn thấy một người cao gày, đội mũ cối sụp mặt, mặc bộ quần áo bộ đội cũ sờn, lệch trên vai cái balô con cóc móp, chống nạng tập tễnh đi vào cổng nhà bà cụ Thang. Tôi bật tung cửa chạy sang, cuống quýt gọi đến khản giọng:

- Anh Thang về rồi, bà ơi!

Người đó ngửng lên nhìn tôi: Không phải anh Thang. Bà cụ thì lập cập từ nhà chạy ra, đứng sững trên bậc thềm. Anh bộ đội chống nạng bước vội đến, gục đầu xuống bờ vai gầy của bà.

- Thằng Thang đâu con? - Bà nghẹn ngào, nước mắt giàn giụa - Nó chết rồi ư?

- Không mẹ ạ - Anh thương binh nói mà cứ lúng túng với cái nạng gỗ bên cạnh. Tôi vội đỡ bà cụ, cùng anh dìu bà vào nhà.

- Anh ấy bị thương nặng hơn con - Anh thương binh nói tiếp - đang trong trại an dưỡng. Con về trước báo với mẹ - Anh nói mà nước mắt thành vệt chảy dài trên gò má sạm nắng gió.

- Ối giời ơi! Con ơi! - Bà rên rỉ. Bà khóc to hồi lâu như cho thỏa bao nhiêu ngày tháng âm thầm nuốt nước mắt vào trong.

***

Rồi một ngày anh Thang trở về. Vẫn cái dáng cao gầy, chỉ có nước da không còn bánh mật như ngày xưa, giờ trắng xanh, như biến anh thành con người trong vắt. Bề ngoài lành lặn, nhưng giám định thương tật anh đã mất tám mươi phần trăm sức khỏe! Ngày đó tôi đã tốt nghiệp, là kỹ sư công nghệ ở một nhà máy cơ khí trong thành phố.

Hôm đón anh, nhà chật ních bà con chòm xóm sang thăm hỏi, chúc mừng. Anh kể chuyện chiến trường, về trận đánh cuối cùng bị thương nặng lúc tiến vào giải phóng thành phố Cần Thơ.
Anh đã nằm trong quân y viện suốt ba tháng ròng. Chết đi sống lại mấy lần, mỗi khi tỉnh lại, nhớ mẹ, anh định viết vài dòng báo tin, nghĩ thế nào lại thôi, sợ mẹ lo buồn ảnh hưởng đến sức khỏe. Rồi người bạn thương binh nặng nằm cạnh giường anh không ở trại điều dưỡng nữa mà xin về quê để được vợ con chăm sóc, đã chủ động tìm đến nhà anh báo tin.

Trò chuyện với bà con xóm giềng được một lúc, anh mới quay sang tôi hỏi: "Em học ngành chế tạo máy hả?". Tôi chưa kịp trả lời, anh đã hồn nhiên nói tiếp: "Được rồi, ít bữa nữa sẽ trình bày với em cách giải mới của anh về mấy bài toán cơ học kết cấu". Tôi sững người.

Chao ôi, bao năm rồi mà anh vẫn canh cánh trong lòng về thứ trò chơi thời mới lớn ấy! Thì ra, nó đã thành một cái gì như là nghiệp chướng của đời anh rồi. Anh qua hết trại thương binh này đến trại điều dưỡng khác, nay sức khỏe đã hồi phục được phần nào, nguyện vọng duy nhất của anh muốn trở về sống bên mẹ già dưới mái nhà tuổi thơ. Và để được chơi tiếp cái trò ngày ấy nữa.

...