sống Nhớ Tết xưa ngồi nhuộm áo

Sáng nào ngoại tôi cũng lom khom
đi xé lịch trên tường để đếm ngày
đếm tháng. Trong những ngày năm
cùng tháng tận, ngoại thường nói,
"sắp hết năm rồi bây ơi". Chập
choạng ít hôm nữa là ăn tết rồi.
Ngày tháng thoi đưa...

***

Mỗi lần nghe ngoại "cảnh báo" về
thời gian chuẩn bị tết, tuy lòng biết
rõ còn bao nhiêu hôm nữa là đón
giao thừa nhưng lòng vẫn bồn chồn
như hồi còn trẻ con. Những ngày
lưng chừng xuân như thế, tôi lại
nhớ về làng Dương nơi cù lao Bắc
Phước, ở đó tuổi thơ tôi đã đón
những mùa xuân bình yên đầy sắc
màu.

Ngày xưa cù lao chưa có cầu, muốn
đi lại giao lưu với các vùng khác
phải đi đò. Cứ mỗi mùa xuân tôi
thường đứng ở bến đò đợi mẹ đi
chợ về. Từng chuyến đò ngang chở
hàng về cù lao đầy màu sắc. Hoa
tươi nào là cúc, vạn thọ từ An Lạc,
Đông Hà đưa về; hoa giấy từ Phường
Lang đem qua. Những gói cổ, bánh
thuẫn của các bà bán rong luôn làm
những đứa trẻ như tôi thèm thuồng.
Tôi chờ mẹ để lấy con tò he xanh đỏ
mà mẹ hứa ở nhà trông đàn lợn sẽ
mua. Những đứa trẻ làng Dương đều
có ước muốn như vậy, vì ngoài điều
đó sẽ chẳng trông đợi được điều gì
nữa khi áo mới, quần mới, bánh kẹo,
bóng bay từ chợ tỉnh là một thứ xa
xỉ.

Ngoài con tò he xanh đỏ của mẹ, lũ
trẻ chúng tôi còn đợi một điều trong
dịp tết là "làm mới áo quần" bằng
cách nhuộm. Một năm học mẹ chỉ
mua một bộ áo quần. Bộ còn lại của
anh hai bị ngắn cho tôi. Cả năm
mặc đi mặc lại chỉ chừng đó nên
việc bạc màu, bị dính mủ mít, mủ
chuối làm cho những chiếc áo, quần
trở nên nham nhở là điều khó tránh
khỏi. Tôi nhớ mỗi lần đi học về là
thay áo quần ngay, nếu bẩn thì giặt,
không thì mắc lên, vuốt ve một cách
tươm tất để hôm khác mặc. Có hôm
không đến trường được cũng vì mùa
đông mưa dầm dề áo quần phơi
không khô.

Chẳng riêng gì mấy anh em, ba mẹ
cũng vậy, mặc những đồ rách, vá.
Riêng bộ đồ "nhất" ba mẹ luôn mặc
khi có việc như các ngày giỗ, cưới
hỏi và ngày tết.

Khi công việc đồng áng xong xuôi,
ngoài việc gói bánh, làm bánh in,
bánh thuẫn thì ba tôi nấu một nồi
nước phẩm để "luộc" lại áo quần.
Những lon phẩm màu từ thuở nào
nằm trong xó bếp giờ đưa ra lại làm
cả nhà ngạc nhiên, hăm hở đợi chờ
"sự hoá phép", làm mới áo quần. Cái áo trắng của anh hai năm qua
đầy mủ chuối giờ thành áo xanh của
tôi, cái quần xanh bạc phếch nhuộm
đen để xoa đi những vết xước, láng
mòn do ngồi mài trên ghế lâu ngày.
Nồi nước luộc sôi sùng sục, mùi hắc
xông lên khó chịu nhưng ai cũng
muốn chính tay mình làm một bộ
cánh mới đi khoe với đám bạn trong
ngày mùng một tết.

Nhuộm xong phơi lên sào, bắc chiếc
ghế ngồi một bên đợi. Không phải sợ
mất mà vẫn ngồi đợi. Đợi xem khi áo
khô cái màu nhuộm có vừa ý mình
không, nếu không thì lại nhuộm, rồi
lại phơi... Để cho chỉnh chu một
chút nữa tôi thường qua nhà hàng
xóm mượn cái bàn là đốt than về là
cho đẹp. Ở nông thôn ngày xưa mà
có bàn là bằng đồng quạt than là
thuộc loại giàu có. Vừa là vừa quạt
than, bụi than bay mù trời. Đứa nào
cũng sợ lửa than rơi cháy áo, cháy
quần chứ chẳng sợ khói, bụi.

Tôi đã có những cái tết như thế. Tết
cả nhà ngồi nhuộm áo cho nhau.
Những chiếc áo từ năm nào khi tết
trở thành áo mới như mua từ chợ
tỉnh. Trong khói hương trầm và mùi
bánh chưng, nếu tinh tế một chút sẽ
ngửi thấy mùi ngai ngái của thuốc
nhuộm. Sáng đầu năm, nhìn ai cũng
có một bộ áo quần mới. Tay bắt mặt
mừng, cứ khoe nhau xem đứa nào
nhuộm đẹp hơn. Có đứa ôm mặt
khóc nức nở khi phát hiện áo mình
bị rách do vết sờn...

Có nhiều cái tết đầm ấm đi qua.
Những sắc màu, hương vị của tết
luôn làm mỗi chúng ta phải hoài
niệm về một thời xa xưa. Quê hương
giờ đã đổi sắc. Không biết tết này có
ai còn nhuộm áo cho ai?